
Monumentalne wieże północy i Rzymianie
Nieco późniejsze aniżeli brochs na Hebrydach, Orkadach czy Szetlandach są obiekty z południa Szkocji, zwłaszcza obecnego hrabstwa Stirlingshire. Są one nieliczne, znacznie oddalone od głównych obszarów występowania wież i w większości powstały w I w. n.e. Bezpośrednio pod podłogą broch Leckie odnaleziono rzymską ceramikę terra sigillata z okresu dynastii Flawiuszów, która mogła tam trafić w czasie lub tuż po inwazji Gnejusza Juliusza Agrykoli (79–84 n.e.), co pozwala datować wzniesienie wieży na krótko po 79 r. n.e. Euan MacKie sugeruje, że budowla mogła zostać wzniesiona przez lokalnych sojuszników Rzymu osiedlonych na południu Szkocji dla zabezpieczenia przedpola granicy cesarstwa. Podobna sytuacja została udokumentowana w pobliskim broch Buchlyvie – w nawarstwieniach kulturowych z okresu pierwotnego użytkowania wieży odkryto liczne artefakty rzymskiego pochodzenia datowane na schyłek I w. n.e., w tym ceramikę terra sigillata, fragmenty naczyń szklanych oraz monety. Pozwalają one datować wieżę podobnie jak Leckie, zawężając wspomniane wyżej datowanie metodą radiowęglową. Tę samą metrykę przypisać można broch Torwoodlee (Scottish Borders), jednej z najdalej na południe wysuniętych wież z epoki żelaza w Szkocji – Stuart Piggott odnalazł pod podłogą budowli jamy zawierające rzymską ceramikę datowaną na okres dynastii Flawiuszy (w tym terra sigillata), która była też obecna w korytarzu wejściowym oraz celi. Duża ilość luksusowych przedmiotów pochodzenia rzymskiego w obiektach takich jak Buchlyvie czy Leckie wspiera wspomnianą hipotezę Euana MacKie’a o wieżach w Stirlingshire jako siedzibach miejscowych elit sprzymierzonych z Rzymem i zabezpieczających przedpole północnej granicy cesarstwa. Wyjaśnienie to trudno jednak odnieść do wszystkich południowych brochs – w przebadanym wykopaliskowo Edin’s Hall (Scottish Borders) nie natrafiono na przedmioty pochodzenia rzymskiego, co może sugerować, że w okresie po kampanii Agrykoli (niewykluczone, że jeszcze wcześniej) obiekt stracił na znaczeniu, a więc jest starszy niż Buchlyvie i Leckie – może to świadczyć o bardziej długotrwałej i stopniowej adaptacji elementów architektury brochs na południu Szkocji. Lesley Macinnes uważa, że jest mało prawdopodobne, by wznoszenie brochs na południu Szkocji było efektem migracji z północy, w południowych wieżach brak bowiem artefaktów typowych dla kultury materialnej północnej Szkocji. Według alternatywnej interpretacji wznoszenie brochs w południowej Szkocji przez miejscowe elity miało być monumentalną manifestacją ich rdzennej, nierzymskiej tożsamości. Wydaje się jednak bezsprzeczne, że mieszkańcy przynajmniej niektórych spośród południowych brochs przyjęli pewne formy rzymskiej kultury materialnej – jak sugeruje Lorna Main, rzymskie przedmioty mogły trafić do brochs w drodze wymiany z rzymskimi żołnierzami, handlu lub podarunków dyplomatycznych.
— Fragment publikacji Pradziejowe wieże północy: „brochs” i epoka żelaza w Szkocji
Cezary Namirski (ur. 1990), archeolog, kustosz w Dziale Archeologii Muzeum Historycznego w Bielsku Białej, uzyskał stopień doktora na University of Durham. Autor opracowań poświęconych pradziejom i średniowiecznej historii Wysp Brytyjskich (m.in. Prehistoryczna sztuka naskalna Wysp Brytyjskich, Kraków 2019; Fulford – Stamford Bridge 1066, Warszawa 2021; Homildon Hill 14 IX 1402, Shrewsbury 21 VII 1403: triumf i klęska rodu Percy, Tarnowskie Góry 2022; Halidon Hill 1333, Warszawa 2024), Sardynii (Nuragiczna Sardynia, Kraków 2016 i 2022; Nuragic Settlement Dynamics: The East Coast of Sardinia, Oxford 2020; Średniowieczne zamki Sardynii, Tarnowskie Góry 2023) oraz Balearów (Pradzieje Balearów: od najwcześniejszej obecności człowieka do podboju rzymskiego, Kraków 2020)
— Fot. C. Namirski / Na zdjęciu: Broch Torwood (Stirlingshire)
Jeżeli zainteresował cię powyższy wpis, mamy propozycję zapisania się do powiadomień e-mail. Jak będzie działać system powiadomień o nowych wpisach na stronie Wydawnictwa Homini? Sprawa jest dość prosta, mianowicie raz w tygodniu, w poniedziałek, otrzymasz o 9:00 wiadomość z listą najnowszych artykułów, które ukazały się na stronie homini.com.pl. I tyle…